TIẾP CẬN BỆNH NHÂN HO & HO RA MÁU (PHẦN 02)

Tiếp cận bệnh nhân ho

Xem xét đầu tiên khi tiếp cận bệnh nhân ho là:

(1) Xác định mức độ ho (ho có quá mức không?

(2) Đánh giá nguyên nhân có thể gây ho

(3) Lên kế hoạch chẩn đoán và điều trị ho.

Để giải quyết các vấn đề này, việc khai thác bệnh sử và thăm khám lâm sàng có thể cung cấp những đầu mối hữu ích.

---

1. Khai thác tính chất ho cần lưu ý những đặc điểm sau:

Ho này là cấp, bán cấp hay ho mãn: ho cấp < 3 tuần, ho bán cấp từ 3-8 tuần, ho mãn > 8
tuần. Tương ứng với thời gian ho sẽ có những nguyên nhân thường gặp nhất định.

Ho khan, ho có đàm hay ho ra máu:

• Đàm là chất tiết đường hô hấp dưới. Ho có đàm gợi ý nguyên nhân có thể liên quan
  bệnh lý đường hô hấp dưới bao gồm phế quản hay nhu mô phổi. Ho khạc đàm thường
  hướng đến bệnh lý viêm phổi, viêm phế quản, dãn phế quản hay những bệnh lý gây
  xuất tiết phế quản (K phế quản, sỏi phế quản, dị vật phế quản,...) nhưng đặc điểm này
  cũng có giới hạn vì có những nguyên nhân tương đồng giữa ho khan và ho đàm. Lượng
  đàm và màu sắc đàm cũng cần khai thác để theo dõi diễn tiến bệnh.
• Ho đàm mủ gợi ý bệnh lý nhiễm trùng.
• Ho ra máu thường gây ra lo lắng khiến hầu hết bệnh nhân nhanh chóng tìm đến sự
  chăm sóc y tế.
• Ho khan có thể do nguyên nhân tại hoặc ngoài đường hô hấp
  • Hoàn cảnh khởi phát ho: ho nổi bật về đêm có thể gặp trong bệnh lý hen hay suy tim, ho
    sau bữa ăn có thể liên quan bệnh lý trào ngược dạ dày - thực quản, ho khi tiếp súc với yếu
    tố kích thích, dị nguyên gợi ý tình trạng tăng nhạy cảm đường thở.
  • Yếu tố làm tăng giảm ho: hít sâu, cười, hít không khí lạnh, nói liên tục có thể làm khởi
    phát ho nhiều, ho giảm với sử dụng thuốc dãn phế quản,...
  • Triệu chứng kèm theo:
    Triệu chứng kèm theo liên quan về mặt nguyên nhân gây ho: sốt, đau họng chảy mũi, đau
    ngực kiểu màng phổi, khò khè, khó thở, ợ hơi, ợ chua,...
    Triệu chứng kèm theo do ho quá mức gây ra (biến chứng của ho quá mức): Bảng 1

---

2. Nguyên nhân ho:

Ho cấp: thường gây ra do nhiễm trùng hay nhiễm siêu vi đường hô hấp trên. Triệu chứng kèm theo gồm chảy dịch mũi sau, cảm giác vướng ở họng, ngứa họng, đau họng, nghẹt mũi và chảy mũi.

Ho bán cấp:

Hình 1 : Sơ đồ tiếp cận ho bán cấp ở bệnh nhân ≥15 tuổi với ho 3-8 tuần.

Ho mãn:

Hình 2: Sơ đồ tiếp cận ho mãn

Xét nghiệm cận lâm sàng cần xem xét thực hiện cho bệnh nhân ho: X quang ngực thẳng, X quang xoang blondeau - hirtz, chức năng hô hấp với test dãn phế quản, xét nghiệm đàm tìm vi trùng lao, cấy đàm hay PCR phết mũi hầu tìm Bordetella pertussis, chụp cắt lớp vi tính ngực – xoang, nội soi phế quản, theo dõi pH thực quản trong chẩn đoán trào ngược dạ dày - thực quản.

---