Trong mỗi con người đều có tồn tại những loại cảm xúc khác nhau, chúng có thể ảnh hưởng đến sự tương tác hoặc lối sống của mỗi người. Việc nắm được các loại cảm xúc cơ bản thường có ở con người sẽ giúp bạn dễ dàng hơn trong việc điều chỉnh và quản lý chúng.
Cảm xúc là sự rung động, là phản ứng của con người đối với những yếu tố ngoại cảnh tác động vào. Hiểu theo một cách khác thì đây là một trạng thái xuất hiện khi có một thứ gì đó tác động vào môi trường của bạn và não bộ bắt đầu diễn giải, phân tích nó.
Don Hockenbury và Sandra E. Hockenbury đã từng viết cuốn sách “Khám phá tâm lý học”, tại đây ông cũng đã chia sẻ rằng, cảm xúc là một trạng thái tâm lý phức tạp chúng bao gồm 3 thành phần riêng biệt như phản ứng sinh lý, trải nghiệm chủ quan và phản ứng hành vi hoặc biểu cảm.
Dưới đây là một số loại cảm xúc cơ bản và thường gặp nhất ở hầu hết mỗi con người. Cụ thể như sau:
1. Buồn bã
Buồn bã được xem là một trạng thái cảm xúc nhất thời bởi sự đặc trưng là cảm giác đau buồn, thất vọng, chán nản, tuyệt vọng, bi quan và mất dần các hứng thú đối với cuộc sống ngay tại thời điểm đó. Có thể nói, ai trong chúng ta cũng đã từng trải qua những giai đoạn, cảm xúc buồn chán vì một lý do nào đó.
Tùy vào sự kiện tác động vào mà nỗi buồn có thể chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn nhưng cũng có một vài trường hợp sự buồn bã kéo dài dai dẳng và trở nên nghiêm trọng, nhiều khả năng dẫn đến trầm cảm. Nỗi buồn có thể được biểu hiện qua nhiều hình thức khác nhau, chẳng hạn như sự thờ ơ, vô tâm, sự trầm lặng, im ắng bất thường, sự chán nản, vẻ mặt u sầu, tự cô lập bản thân, tự nhốt mình trong phòng, khóc lóc,…
Nỗi buồn cũng sẽ có từng mức độ và được phân loại tùy thuộc vào nguyên nhân cốt lõi gây ra nó và cách mà mỗi người đối diện với những cảm xúc tiêu cực. Sự buồn bã có thể khiến một người tự tách biệt với xã hội và những người xung quanh, hình thành các suy nghĩ tiêu cực, các hành vi tự làm hại bản thân mình.
2. Ngạc nhiên
Ngạc nhiên là một trong các loại cảm xúc cơ bản mà hầu như ai trong chúng ta đều đã từng trải qua. Tuy nhiên, cảm xúc bất ngờ, ngạc nhiên thường sẽ diễn ra trong khoảng thời gian ngắn và được biểu hiện đặc trưng bởi các phản ứng sinh lý, chẳng hạn như giật mình, mở to mắt,….
Đối với loại cảm xúc ngạc nhiên thì nó có thể mang tính chất tích cực, tiêu cực hoặc trung tính tùy vào sự việc xảy ra. Một sự ngạc nhiên khiến bạn cảm thấy dễ chịu đó như có một vị khách bất ngờ đến thăm nhà hoặc khi đám bạn thân tổ chức sinh nhật cho bạn nhưng không báo trước. Ví dụ về một sự ngạc nhiên khó chịu như có một người đột ngột nhảy ra từ phía sau và dọa bạn vào ban đêm.
Khi ngạc nhiên, con người thường có những biểu hiện như mở to mắt, nhướng mày, miệng mở rộng, nhảy lên cao hoặc nhảy lùi ra phía sau, la hét, nín lặng, đứng im. Theo chia sẻ của các chuyên gia thì ngạc nhiên là một loại cảm xúc có thể tạo ra phản ứng fight or flight response (đánh hoặc tránh). Khi bất ngờ, giật mình thì cơ thể có khả năng sản sinh ra hormone adrenaline để giúp cơ thể đối phó và chống chọi lại hoặc chọn cách bỏ trốn.
Cảm xúc ngạc nhiên có thể tác động đến trực tiếp hành vi của con người. Trong kết quả của một cuộc nghiên cứu nhận thấy rằng, mọi người đều có xu hướng quan tâm đến các sự kiện, tình huống xảy ra bất ngờ, đột ngột. Đây cũng chính là nguyên nhân vì sao những sự bất ngờ luôn có xu hướng nổi trội và nhận được nhiều sự chú ý của cộng đồng.
3. Hạnh phúc
Có thể nói, trong tất cả các loại cảm xúc thì hạnh phúc chính là trạng thái mà hầu hết chúng ta đều mong muốn đạt được và luôn tìm kiếm chúng. Đây là một trạng thái cảm xúc mang tính tích cực và giúp cho bạn cảm thấy dễ chịu, thoải mái. Biểu hiện đặc trưng của loại cảm xúc này đó chính là cảm giác mãn nguyện, thỏa mãn, hài lòng, vui sướng, phấn khích.
Bắt đầu từ năm 1960, đã có rất nhiều nghiên cứu khoa học tìm hiểu về hạnh phúc, trong rất nhiều các môn học cũng đã đề cập đến trạng thái cảm xúc này, chẳng hạn như một phân ngành của tâm lý học đó chính là tâm lý học tích cực. Một vài biểu hiện thường gặp khi bạn cảm thấy hạnh phúc như nở nụ cười, cơ thể hoạt động linh hoạt hơn, giọng nói vui vẻ, dịu dàng hoặc có thể nói với âm lượng lớn hơn.
Hạnh phúc là một loại cảm xúc tích cực mà bất kì ai trong chúng ta cũng muốn sở hữu
Trong thực tế, hạnh phúc là cảm xúc cơ bản mà con người đều đã từng trải qua. Tuy nhiên những điều chúng ta nghĩ và cảm nhận để tạo ra hạnh phúc lại bị ảnh hưởng khá nhiều bởi văn hóa. Chẳng hạn như văn hóa đại chúng sẽ có nhiều khả năng nhấn mạnh về việc đạt được một điều gì đó nhất định chẳng hạn như có công việc tốt, mức lương cao, mua được nhà để cảm thấy hạnh phúc, vui sướng. Tuy nhiên, theo đánh giá thì những yếu tố góp phần tạo nên sự hạnh phúc thường sẽ khá phức tạp và mang nhiều tính chất cá nhân.
Mọi người đều cho rằng, sức khỏe và hạnh phúc có sự liên kết khá chặt chẽ với nhau. Trong thực tế thì điều này cũng đã nhận được nhiều sự ủng hộ của giới chuyên môn, các nghiên cứu khoa học cũng đã chứng minh cụ thể về những đóng góp to lớn của trạng thái hạnh phúc đối với sức khỏe tổng thể của mỗi con người. Nếu có thể giữ được cảm xúc hạnh phúc, vui tươi sẽ giúp bạn gia tăng tuổi thọ, kéo dài thanh xuân, tăng sự thỏa mãn trong hôn nhân, cuộc sống.
Ngược lại, sự bất hạnh sẽ có mối liên quan đến rất nhiều các vấn đề về sức khỏe. Chẳng hạn khi bạn lo lắng, buồn phiền, cô đơn, trầm cảm sẽ làm suy giảm hoạt động của hệ miễn dịch, gia tăng các bệnh lý về viêm nhiễm và làm suy giảm, độ tuổi trung bình của mỗi người.
4. Khinh bỉ
Nếu xét trong 8 loại cảm xúc cơ bản của con người thì khinh bỉ là loại cảm xúc không được đánh giá cao. Đây là trạng thái thể hiện sự khinh thường, chê bai, miệt thị người khác một cách tiêu cực. Biểu hiện đặc trưng dễ nhận biết khi một người có cảm xúc khinh bỉ đó chính là mím môi, nhếch một bên mép, liếc mắt.
Như đã chia sẻ, đây là một loại cảm xúc tiêu cực nên nếu bạn cứ mãi duy trì trạng thái này sẽ làm ảnh hưởng đến những sinh hoạt đời sống và gây ra các hậu quả tồi tệ xoay quanh mối quan hệ cần có sự tôn trọng. Chính vì thế, bản thân mỗi người cần phải tự biết điều chỉnh và loại bỏ loại cảm xúc này để tránh những tác động tiêu cực có thể xảy ra.
5. Ghê tởm
Ghê tởm là một loại cảm xúc cũng khá phổ biến được biểu hiện bằng nhiều hình thức khác nhau. Chẳng hạn như tránh né đối tượng gây ghê tởm, cảm thấy buồn nôn, mắc ói và kèm theo một số biểu hiện khuôn mặt như nhăn mũi, cong môi,…
Cảm giác ghê tởm có thể xuất hiện trong nhiều tình huống, các yếu tố như mùi vị, hình ảnh, cảnh tượng nào đó cũng có thể khiến cho một người cảm thấy ghê sợ. Một số nhà nghiên cứu chia sẻ rằng, cảm xúc này có khả năng phát triển giống như một phản ứng với các loại thức ăn gây hại hoặc có thể làm tử vong.
Chẳng hạn như khi một người ngửi, nếm thử một món ăn đã ôi thiu, bốc mùi thì họ sẽ hình thành cảm xúc ghê tởm với nhiều phản ứng đặc trưng. Ngoài ra, một số yếu tố khác như máu, vệ sinh kém, sự thối rữa, nhiễm trùng, cái chết cũng có thể gây ra cảm giác ghê tởm.
Có thể hiểu đây là một phản ứng giúp con người tránh khỏi những thứ có khả năng gây ra những căn bệnh truyền nhiễm. Hơn thế, một số người cũng có thể trải qua cảm xúc ghê tởm khi họ chứng kiến người khác thực hiện các hành vi vô đạo đức khiến họ cảm thấy xấu xa, khó chịu.
6. Sợ hãi
Theo đánh giá của các chuyên gia thì sợ hãi là một cảm xúc mạnh mẽ, nó đóng một vai trò quan trọng và ảnh hưởng đến sự sống còn của con người. Khi bạn đối mặt với những tình huống đe dọa, nguy hiểm và nó khiến bạn cảm thấy sợ hãi thì bạn sẽ trải qua những gì được gọi là phản ứng căng thẳng cấp tính, tức là phản ứng đánh hoặc tránh.
Lúc này, nhịp tim và nhịp thở bắt đầu tăng nhanh, cơ bắp căng ra, tâm trí trở nên đề phòng và cảnh giác nhiều hơn, cơ thể sẽ được thúc đẩy chạy ra khỏi sự nguy hiểm hoặc đối diện với nó. Phản ứng này cũng đồng nghĩa với việc đảm bảo rằng bạn đã chuẩn bị sẵn sàng để có thể đối mặt lại với các mối nguy hiểm, đe dọa trong cuộc sống của chính mình.
Cảm xúc sợ hãi sẽ được biểu hiện bởi các đặc điểm như mắt mở to, cằm thu lại, cố gắng chối bỏ hoặc che giấu các sự việc đang đe dọa, tim đập nhanh, thở gấp, ra nhiều mồ hôi,….Tuy nhiên, mỗi người sẽ có những cách trải nghiệm nỗi sợ riêng biệt. Một số người có thể trở nên hoảng loạn, sợ hãi, nhạy cảm hơn nhưng cũng có người mạnh mẽ và chống chọi lại với sự việc.
Sợ hãi thường là một phản ứng cảm xúc xuất hiện với một mối đe dọa tức thì. Chúng có thể hình thành với cả những mối nguy hiểm đã dự đoán trước hoặc thậm chí khi chúng ta suy nghĩ về những nguy cơ tiềm ẩn của các tình huống. Một số khác lại tìm kiếm nỗi sợ qua những trò chơi cảm giác mạnh, các môn thể thao mạo hiểm.
Khi bạn tiếp xúc hoặc liên tục đối diện với những đối tượng, tình huống gây sợ hãi thì có thể dần trở nên thân quen, thích nghi với chúng và cảm xúc sợ hãi cũng dần thuyên giảm. Đây cũng là một trong các ý tưởng được ứng dụng trong liệu pháp phơi nhiễm để người bệnh có thể tiếp xúc dần với những tình huống gây sợ hãi và kiểm soát tốt cảm xúc của bản thân.
7. Giận dữ
Giận dữ có thể xuất hiện như một loại cảm xúc mạnh mẽ với sự đặc trưng là trạng thái kích động, cảm giác thù địch, sự phản kháng, thất vọng đối với một tình huống, đối tượng nào đó. Cũng tương tự như cảm giác sợ hãi, giận dữ có thể là một trong các phản ứng đánh hoặc tránh của cơ thể.
Khi xuất hiện một mối đe dọa nào đó sẽ khiến cho chúng ta cảm giác tức giận, sẵn sàng chiến đầu với những thách thức nhằm bảo vệ bản thân hoặc những người thân bên cạnh. Thường thì sự giận dữ sẽ được biểu hiện qua các đặc trưng như sự cau có của gương mặt, trừng mắt, nói chuyện cọc cằn, thô bạo, la hét, đỏ mặt, ra nhiều mồ hôi hoặc thậm chí có một số hành vi như ném đồ vật, đấm, đá,…
Đa phần thì giận dữ sẽ mang tính chất tiêu cực nhưng cũng có vài trường hợp nó mang tính xây dựng giúp bạn làm rõ các nhu cầu của bản thân về các mối quan hệ hoặc thôi thúc bạn thực hiện các hành động giải quyết vấn đề triệt để. Tuy nhiên, nếu sự giận dữ biểu hiện ở mức độ cao sẽ không còn tính lành mạnh mà ngược lại nó tiềm ẩn các yếu tố nguy hiểm, gây hại.
Sự giận dữ mất kiểm soát có thể nhanh chóng biến thành các hành vi bạo lực, gây hấn, lạm dụng. Các hậu quả của loại cảm xúc này cũng vô cùng to lớn, nó có thể gây hại cho tinh thần lẫn thể. Đồng thời, nó cũng làm cản trở các quyết định lý trí, thậm chí khiến bạn ngừng trệ các dự định trong tương lai.
