TẮC RUỘT do liệt ruột gặp trong các trường hợp: sỏi tiết niệu, chấn thương cột sống hoặc khung chậu (tụ máu sau phúc mạc), viêm phúc mạc, viêm phúc mạc mật, tràn dịch tiêu hóa hoặc dịch tụy trong ổ phúc mạc.

Định nghĩa

TẮC RUỘT là một hội chứng chứ không phải là một bệnh, nó được định nghĩa bởi sự ngưng trệ lưu thông của chất rắn, hơi, dịch trong lòng ruột do sự tắc nghẽn từ góc tá hỗng tràng cho đến hậu môn (TẮC RUỘT cơ học) hoặc do tình trạng mất nhu động ruột (TẮC RUỘT cơ năng, TẮC RUỘT do liệt ruột). Có rất nhiều nguyên nhân gây TẮC RUỘT. Triệu chứng lâm sàng, hậu quả và triệu chứng cấp cứu của tình trạng TẮC RUỘT rất khác nhau ở mỗi bệnh nhân tùy thuộc vào cơ chế và vị trí chỗ tắc.

Vấn đề chẩn đoán và phương thức điều trị là những vấn đề khó khăn nhất trong các trường hợp cấp cứu ngoại khoa.

Nguyên nhân

Tại bên trong lòng ruột

Ở ruột non:

- TẮC RUỘT do sỏi mật: Sỏi từ túi mật rơi vào ruột non gây nên tình trạng TẮC RUỘT ở những mức độ khác nhau.

- TẮC RUỘT vật thể lạ: Bã thức ăn, búi giun.

Ở đại tràng: Nhất là đại tràng trái, TẮC RUỘT hay gặp là do u phân.

Ngay tại thành ruột

Ung thư đại tràng, ruột non.

Hẹp lòng ruột do tình trạng viêm nhiễm hoặc do sẹo gặp trong các trường hợp: Bệnh Crohn, túi thừa đại tràng sigma, viêm ruột do lao, hẹp ruột sau chấn thương, hẹp sau khâu nối ruột...

Khối máu tụ tại thành ruột trên bệnh nhân dùng thuốc chống đông.

Lồng ruột: Lồng hồi-hồi tràng, lồng hồi-đại tràng hoặc lồng đại-đại tràng.

Ở ngoài thành ruột

Ung thư phúc mạc hoặc các khối u trong ổ phúc mạc (như u buồng trứng) hoặc áp xe ở phúc mạc (áp xe ruột thừa, áp xe hố chậu...).

Do dây chằng hoặc do dính ruột: Gặp trong 80% trường hợp có  tiền sử phẫu thuật, còn lại là do tình trạng viêm nhiễm, chấn thương hoặc bẩm sinh. Các nguyên nhân trên thường hình thành các dải xơ kết dính hai quai ruột lại với nhau hoặc một quai ruột hoặc mạc nối lớn với chỗ không có phúc mạc bao phủ do tổn thương (sẹo phẫu thuật, vùng đáy tử cung, vùng phúc mạc thành...), gây gập góc một quai ruột hoặc gây xoắn ruột hay cầm tù một đoạn ruột. Trong trường hợp đó ruột lại cầm tù thì sẽ có một hoặc nhiều quai ruột lại thắt nghẽn tại gốc mạc treo (giống trong trường hợp thoát vị).

Thoát vị nội (thoát vị khe Winslow, thoát vị góc Treitz...) cũng có thể dẫn đến tình trạng cầm tù các quai ruột.

Xoắn ruột: Là một trường hợp TẮC RUỘT nghiêm trọng do tắc nghẽn hoặc xoắn một quai ruột ngay tại góc mạc treo ở ruột non, xoắn ruột gần như là một hệ quả của tình trạng tắc quai đến do di chứng sau mổ. Ở ruột già, xoắn ruột hay gặp trong bệnh cảnh đại tràng sigma dài hoặc hiếm hơn là xoắn chỗ nối hồi-manh tràng (gọi là xoắn manh tràng).

TẮC RUỘT cơ năng

Loại TẮC RUỘT này chiếm 5-10% hội chứng TẮC RUỘT.

TẮC RUỘT do liệt ruột gặp trong các trường hợp: sỏi  tiết niệu, chấn thương cột  sống hoặc khung chậu (tụ máu sau phúc mạc), viêm phúc mạc, viêm phúc mạc mật, tràn dịch tiêu hóa hoặc dịch tụy trong ổ phúc mạc...

Nhồi máu mạc treo ruột cấp tính, huyết khối tĩnh mạch có thể dẫn đến liệt ruột hay nhiễm trùng nhiễm độc.

Ngoài ra, liệt ruột do thần kinh cơ cũng được đề cập đến gọi là giả  liệt thường do  rối loạn chuyển hóa: giảm kali máu, tăng calci máu; hoặc do dùng thuốc: thuốc kháng cholinegic, an thần. Giả liệt ruột cũng gặp trong một số trường hợp toàn thân: đái tháo đường, suy giáp, rối loạn chuyển hóa có bệnh corphyrin, bệnh xơ cứng bì, nhiễm độc chì, bệnh Hirschprung, hội chứng Oglivie (bệnh đại tràng dãn cấp tính không tắc nghẽn, có thể hồi phục) hoặc trong trường hợp đại tràng trơ hay gặp ở người già, do dùng thuốc gây mê.