NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU là bệnh rất phổ biến, xuất hiện trên 50 – 60% phụ nữ và đứng thứ 3 trong các bệnh nhiễm trùng ở trẻ em.
Sinh lý bệnh NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Đường tiết niệu, từ thận đến lỗ miệng sáo, bình thường là vô trùng và đề kháng với vi khuẩn chí mặc dù thường xuyên bị bội nhiễm từ phần niệu đạo ngoài với vi khuẩn đại trực tràng. Cơ chế bảo vệ chủ yếu chống lại NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU là để bàng quang hoàn toàn rỗng trong khi đi tiểu. Các cơ chế khác để duy trì sự vô khuẩn của đường bao gồm tính axit của nước tiểu, van chống trào ngược bàng quang niệu quản, và các rào cản miễn dịch và hàng rào niêm mạc khác nhau.
Khoảng 95% số trường hợp NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU xuất hiện khi vi khuẩn lên niệu đạo vào bàng quang, và trong trường hợp viêm thận bể thận, vi khuẩn đi từ niệu quản lên thận. Phần còn lại của NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU là vi khuẩn đi theo đường máu. Nhiễm trùng toàn thân có thể là hậu quả của NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU, đặc biệt ở người cao tuổi. Khoảng 6,5% trường hợp nhập viện nhiễm khuẩn huyết là do NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU.
Nhiễm trùng tiết niệu không phức tạp thường được coi là bệnh viêm bàng quang hay viêm thận bể thận ở những phụ nữ tiền mãn kinh mà không có bất thường về cấu trúc hoặc chức năng của đường tiểu và những người không mang thai và không có triệu chứng đáng kể nào có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, một số chuyên gia cho rằng NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU không biến chứng ngay cả khi chúng ảnh hưởng đến phụ nữ sau mãn kinh hoặc bệnh nhân tiểu đường được kiểm soát tốt. Ở nam giới, hầu hết NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU xảy ra ở trẻ em hoặc người cao tuổi, là do bất thường giải phẫu hoặc do can thiệp dụng cụ vào đường niệu, và được coi là phức tạp, có biến chứng.
Các NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU hiếm xảy ra ở nam giới từ 15 đến 50 tuổi, thường ở nam giới có quan hệ tình dục không an toàn qua đường hậu môn, hoặc ở những người có dương vật không được cắt bao quy đầu, và chúng thường được xem là không biến chứng. Trên các đối tượng nam giới ở độ tuổi này nhưng có quan hệ tình dục đường hậu môn an toàn và chưa cắt bao quy đầu là rất hiếm gặp, thường được coi là nhiễm trùng tiết niệu phức tạp và cần phải đánh giá các bất thường về đường tiết niệu.
Nhiễm trùng tiết niệu phức tạp có thể liên quan đến giới tính ở mọi lứa tuổi. Nó thường được coi là viêm thận bể thận hay viêm bàng quang không đáp ứng đầy đủ các tiêu chí được xem là không phức tạp. Nhiễm trùng tiết niệu được coi là phức tạp nếu bệnh nhân là trẻ em, hoặc đang mang thai, hoặc có bất cứ điều nào sau đây:
- Bất thường về cấu trúc hoặc chức năng của hệ tiết niệu và tắc nghẽn dòng nước tiểu
- Một bệnh kèm theo làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hoặc kháng điều trị, chẳng hạn như tiểu đường kiểm soát kém, bệnh thận mạn tính, hoặc suy giảm miễn dịch.
- Có can thiệp thủ thuật đặt dụng cụ vào đường tiểu hoặc phẫu thuật đường tiết niệu gần đây.
Các yếu tố nguy cơ NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU:
Các yếu tố nguy cơ tiến triển nhiễm trùng tiết niệu ở phụ nữ bao gồm:
- Quan hệ tình dục
- Sử dụng màng ngăn âm đạo và chất diệt tinh trùng
- Sử dụng kháng sinh
- Bạn tình mới
- Tiền sử có mẹ, chị, em ruột mắc NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
- Tiền sử NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU tái phát
- NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU lần đầu ở người trẻ
Các yếu tố nguy cơ bị NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU bao gồm:
- Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt có tắc nghẽn, thường gặp ở nam giới trên 50 tuổi
Bất kỳ nguyên nhân nào khác gây tắc nghẽn đường tiết niệu (ví dụ: ung thư tuyến tiền liệt, hẹp niệu đạo)
- Gần đây dùng thiết bị hoặc ống thông lưu
- Bất thường về cấu trúc, chẳng hạn như túi thừa bàng quang
- Các bệnh lý thần kinh gây trở ngại cho quá trình đi tiểu bình thường (ví dụ: chấn thương tủy sống)
- Suy giảm nhận thức, đại tiện không tự chủ hoặc tiểu tiện không tự chủ
Ngay cả việc sử dụng bao cao su có phủ chất diệt tinh trùng cũng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu ở phụ nữ. Nguy cơ gia tăng NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU ở phụ nữ sử dụng kháng sinh hoặc chất diệt tinh trùng có thể xảy ra do sự huỷ hoại hệ vi khuẩn chí bình thường ở âm đạo, cho phép phát triển quá mức Escherichia coli. Ở phụ nữ lớn tuổi, tình trạng đại tiện không tự chủ làm vùng tầng sinh môn thường xuyên bị nhiễm bẩn và tăng nguy cơ NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU.
Các bất thường về giải phẫu, cấu trúc và chức năng của hệ tiết niệu là những yếu tố nguy cơ gây NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU. Hậu quả chung của bất thường giải phẫu là trào ngược bàng quang niệu quản (VUR) ở 30-45% trẻ nhỏ có triệu chứng NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU. VUR thường do khiếm khuyết bẩm sinh gây ra tình trạng mất chức năng của van chống trào ngược bàng quang niệu quản. VUR cũng có thể được quan sát thấy ở những bệnh nhân có bàng quang thần kinh do chấn thương tủy hoặc sau khi phẫu thuật đường tiết niệu. Các bất thường giải phẫu khác dẫn đến NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU bao gồm van niệu đạo sau (bất thường tắc nghẽn bẩm sinh), chậm trưởng thành vùng cổ bàng quang, túi thừa bàng quang, và niệu đạo đôi (xem Tổng quan về dị tật hệ sinh dục bẩm sinh).
Các bất thường về cấu trúc và chức năng dẫn đến NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU thường liên quan đến tắc nghẽn dòng nước tiểu và rỗng bàng quang kém. Dòng nước tiểu có thể bị ảnh hưởng bởi sỏi và khối u. Việc làm rỗng bàng quang có thể khó khăn do rối loạn chức năng có nguồn gốc thần kinh, mang thai, sa tử cung, sa bàng quang và phì đại tuyến tiền liệt. NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU do các yếu tố bẩm sinh thường biểu hiện sớm trong thời thơ ấu. Hầu hết các yếu tố nguy cơ khác phổ biến hơn ở người cao tuổi.
Các yếu tố nguy cơ khác của NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU bao gồm việc sử dụng các dụng cụ can thiệp vào đường niệu (ví dụ, đặt ống thông bàng quang, đặt stent niệu đạo, soi bàng quang) và phẫu thuật.
