Trong đời sống của người phụ nữ, mang thai và sinh con là một giai đoạn đặc biệt, xảy ra nhiều biến đổi cả về sinh lý và tâm lý. Một trong những rối loạn tâm thần thường gặp sau sinh là trầm cảm.
Trầm cảm sau sinh là tình trạng liên quan đến suy nghĩ và cảm giác mệt mỏi, buồn chán, lo lắng khởi phát ở bất kỳ thời điểm nào trong vòng 1 năm đầu sau sinh. Những phụ nữ mắc trầm cảm sau sinh thường kèm theo trạng thái lo sợ con mình sẽ bị hại và bản thân mình là người mẹ xấu.
Thống kê trên thế giới cho thấy tỉ lệ trầm cảm sau sinh đối với các bà mẹ khoảng 10-20%. Tại Việt Nam, tỉ lệ trầm cảm sau sinh theo một số nghiên cứu sàng lọc có thể lên tới 33%.
Nhận biết sớm trầm cảm sau sinh qua các biểu hiện tâm lý và sinh lý
Phụ nữ bị trầm cảm sau sinh thường có một số biểu hiện sau đây (Theo Mayo Clinic-USA)
- Cảm xúc hay thay đổi, dễ bùng nổ
- Cảm thấy buồn bã hầu như cả ngày
- Cảm giác khó thở như bị đè chặt
- Lo lắng quá mức với các biểu hiện bồn chồn, bất an
- Thu mình và từ chối các giao tiếp xã hội
- Giảm trí nhớ và kém tập trung
- Khóc nức nở (với những lý do nhỏ nhặt)
- Rối loạn giấc ngủ
- Chán ăn
- Cảm giác kiệt sức và mất năng lượng
Nếu có từ 5 triệu chứng trở lên, trong đó có ít nhất 3 triệu chứng xếp từ 1 đến 5 thì cần đi khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần.
Lưu ý nếu sản phụ có hành vi ngược đãi hay xâm hại trẻ hoặc nghiêm trọng hơn là có ý tưởng “sát nhi” hoặc ý tưởng tự sát cả mẹ lẫn con thì là một cấp cứu về tâm thần, cần can thiệp y khoa khẩn cấp.
Hình ảnh. Dấu hiệu của trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh là một rối loạn phức tạp và không chỉ có một nguyên nhân riêng rẽ để giải thích việc phát sinh bệnh, mà nó là sự tương tác của nhiều yếu tố sinh học, tâm lý - xã hội và những biến cố trong quá trình sinh nở.
Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn tới trầm cảm sau sinh:
- Thay đổi về nội tiết: ngay sau sinh nội tiết tố của người mẹ bị rối loạn: việc giảm đột ngột hormon estrogen và progestrogen góp phần gây ra cảm giác mệt mỏi và trầm cảm. Ngoài ra những thay đổi về thể tích máu, huyết áp, hệ miễn dịch và chuyển hóa cũng dẫn đến tình trạng mệt mỏi và dễ thay đổi cảm xúc.
- Thiếu ngủ, thiếu chất dinh dưỡng, lo lắng quá nhiều: ở giai đoạn sau sinh người mẹ phải làm quen với những trách nhiệm mới và nghĩa vụ mới với đứa con của mình, không có thời gian cho bản thân, ngủ không đủ giấc, ăn uống kiêng khem không đủ chất dinh dưỡng, mặc cảm tự ti vóc dáng, da dẻ… Vì vậy đây cũng là một nguyên nhân làm cho người phụ nữ dễ nảy sinh bực bội, căng thẳng.
- Khó khăn trong chăm sóc trẻ: vấn đề sức khỏe, ăn uống của em bé sau sinh là một trong những mối quan tâm rất lớn của các bà mẹ, vì vậy những vấn đề xảy ra với em bé có ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe tâm thần bà mẹ. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra những bà mẹ có con không được khỏe, con hay quấy khóc, hoặc con không bú mẹ có nguy cơ bị trầm cảm sau sinh cao những bà mẹ khác.
- Mâu thuẫn hôn nhân, gia đình: Gia đình không hạnh phúc, mâu thuẫn trong gia đình không được giải quyết triệt để trước và sau khi sinh cũng có thể gây trầm cảm cho bà mẹ. Áp lực chăm sóc con cái, do thiếu sự giúp đỡ của người thân, hoặc do áp lực về giới tính đứa trẻ cũng làm nhiều phụ nữ rơi vào tình trạng căng thẳng kéo dài.
- Yếu tố sản khoa bao gồm phương pháp sinh, những vấn đề khi sinh như sinh sớm, sinh khó, cũng như các tai biến sản khoa như sản giật, tiền sản giật, chảy máu nhiều khi sinh.... Những bà mẹ trải qua quá trình sinh khó, có biến cố sản khoa có nguy cơ trầm cảm sau sinh cao hơn những bà mẹ khác.
- Có tiền sử bị trầm cảm: Những phụ nữ mắc chứng trầm cảm trước, trong hoặc sau khi mang thai, hay những người đang điều trị trầm cảm có nguy cơ mắc chứng trầm cảm sau sinh cao hơn so với người bình thường.
Hình ảnh. Trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh để lại những hậu quả nghiêm trọng, vì vậy phụ nữ sau sinh cần nhận được sự quan tâm của gia đình và xã hội. Tăng cường giáo dục sức khỏe và chăm sóc sức khỏe sinh sản cho bà mẹ trước và sau khi sinh, quan tâm, hỗ trợ bà mẹ sau sinh trong việc chăm sóc con cái, tầm soát các trường hợp trầm cảm trong thời kỳ mang thai và các trường hợp có tiền sử liên quan đến trầm cảm trước đó là những việc làm hiệu quả giúp bà mẹ sau sinh cải thiện sức khỏe tinh thần, phòng tránh, phát hiện sớm và vượt qua trầm cảm sau sinh.
Nguồn: Trang thông tin điện tử Sở Y tế Hà Nội
