Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) là một trong những nhóm thuốc được sử dụng nhiều nhất hiện nay. Tuy nhiên, nhóm thuốc này có một số tác dụng phụ nghiêm trọng cần quan tâm.
Thuốc chống viêm không steroid là loại thuốc có tác dụng hạ sốt, giảm đau, chống viêm không có cấu trúc steroids. Là thuốc giảm đau, nhưng khác với các thuốc opioids, NSAIDs là thuốc giảm đau ngoại vi và không có tác dụng gây nghiện. Những thuốc tiêu biểu của nhóm này gồm có aspirin, ibuprofen, diclofenac, và naproxen đã được sử dụng rộng rãi trong điều trị từ lâu. NSAIDs phát huy tác dụng của chúng bằng cách ức chế hoạt động enzym của các enzym COX. Những enzyme này là bước đầu tiên được cam kết trong quá trình tổng hợp PG từ axit arachidonic
Hình ảnh: thuốc kháng viêm không steroid kê đơn hoặc không kê đơn
Các tác dụng có hại của NSAIDs chủ yếu là trên hệ tiêu hoá, tim mạch và thận
Trên hệ tiêu hoá: NSAIDs tăng nguy cơ gây loét dạ dày tá tràng và xuất huyết tiêu hoá. Các tác động này có thể khác nhau bởi các NSAIDs
Trên tim mạch: Sử dụng NSAIDs có thể làm tăng nguy cơ suy tim. Diclofenac có báo cáo về sự gia tăng biến cố tim mạch cao nhất.
Trên thận: Sử dụng NSAIDs kéo dài có thể gây suy thận nặng, rối loạn các chất điện giải, hội chứng thận hư, viêm thân mô kẽ.
Khi sử dụng NSAIDs cần lưu ý tương tác thuốc và các đối tượng đặc biệt để tránh các tác dụng có hại
Tương tác thuốc làm thay đổi tác dụng của thuốc hoặc có thể làm tăng nguy cơ gặp có tác dụng có hại của thuốc. Các thuốc tương tác với NSAIDs: thuốc lợi tiểu thiazid, thuốc chẹn beta (propranolol, oxprenolol,...), thuốc chống huyết khối (wafarin, aspirin), cephalosporin, methotrexate,...
Các đối tượng cần cẩn trọng khi sử dụng
-
Phụ nữ mang thai: Việc sử dụng NSAID trong thai kỳ không được khuyến khích và chống chỉ định từ tuần thứ 30 của thai kỳ trở đi.
-
Phụ nữ cho con bú: Sử dụng NSAID trong thời kỳ cho con bú không được khuyến khích trừ khi chuyên gia chăm sóc sức khỏe cân nhắc lợi ích của việc điều trị lớn hơn nguy cơ.
-
Người già: NSAID nên được sử dụng thận trọng ở người cao tuổi do làm tăng tính nhạy cảm với các tác dụng phụ.
-
Bệnh nhân bị loét hoặc chảy máu dạ dày, ruột: Tăng nguy cơ loét dạ dày và xuất huyết tiêu hoá .
-
Bệnh nhân mắc bệnh tim mạch và thận: Việc sử dụng NSAID thường không được khuyến cáo cho những người có các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim mạch hoặc thận từ trước. Bệnh nhân suy tim nặng không nên dùng bất kỳ NSAID nào.
-
Bệnh nhân hen suyễn: Cẩn trọng dùng thuốc ở bệnh nhân hen suyễn vì có thể làm cho các triệu chứng hen suyễn trầm trọng hơn.
Làm thế nào để trách các tác động có hại của NSAIDs?
Để ngăn ngừa các nguy cơ, Cơ quan quản lý Thuốc và Thực phẩm Mỹ (FDA) đã liên tục cập nhật những cảnh báo về việc sử dụng NSAID. Theo đó:
- Năm 2005, FDA đã bắt buộc tất cả các thuốc NSAID kê đơn phải có thông tin trên hộp thuốc và tờ hướng dẫn sử dụng thuốc cảnh báo cho bệnh nhân về nguy cơ tai biến tim mạch và xuất huyết đường tiêu hóa. Các thuốc NSAID không kê đơn cũng được yêu cầu sửa đổi thông tin trên nhãn, ghi cụ thể hơn rủi ro về tim mạch và tiêu hóa. Đồng thời tăng cường nhắc nhở giới hạn liều lượng và thời gian điều trị của NSAID.
- Năm 2015, FDA yêu cầu thông tin trên nhãn của NSAID phải nêu rõ nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ xảy ra sớm có thể ngay tuần đầu tiên sử dụng. Nguy cơ này có thể tăng khi sử dụng liều cao hơn và kéo dài. Nguy xảy ra các cơn đau tim hoặc đột quỵ ở người có sẵn các bệnh lý tim mạch và cả ở những bệnh nhân không có bệnh lý tim mạch.
Đối với nhân viên y tế khi sử dụng thuốc NSAIDs cho bệnh nhân cần sàng lọc các yếu tố nguy cơ, cụ thể là: các đối tượng cần cẩn trọng và tương tác thuốc để tránh những trường hợp bất lợi nhất cho bệnh nhân.
